Końcówka wieku XIX, początek XX i dwudziestolecie międzywojenne były okresem gwałtownego rozwoju budownictwa zarówno mieszkaniowego, jak i publicznego w naszym regionie. O tych ciekawych dla architektury czasach opowiedzieli pracownicy krośnieńskiego Biura Wystaw Artystycznych na warsztatach „DOM”.
Skrót DOM oznacza „Dwudziestolecie oczami modernistów”. Warsztaty nie były jednak ograniczone wyłącznie do okresu 1918-1939. Zalążki nowego prądu w architekturze możemy zauważyć w okolicach Krosna znacznie wcześniej. Urbanizacja i zmiana podejścia do budownictwa wiązała się przede wszystkim z rozwojem przemysłu naftowego, potrzebującego bazy lokalowej zarówno dla działalności przemysłowej, jak i dla licznej rzeszy pracowników.
Katarzyna Solińska, historyk sztuki, pracownik Biura Wystaw Artystycznych w Krośnie wskazała na przykład korczyńskiego kościoła parafialnego. Zaprojektowany został w stylu neogotyckim przez architekta Majerskiego (prawdopodobnie projektował również willę dra Przysłupskiego przy ul. Szeptyckiego w Korczynie).
Neogotyk, zwany „gotykiem nadwiślańskim” uważany był w końcu XIX wieku za kwintesencję polskości, przeciwstawianej „niemieckiemu” stylowi romańskiemu. Do najwybitniejszych architektów projektujących w tym stylu należał również Jan Sas-Zubrzycki, architekt, profesor Politechniki Lwowskiej, autor m.in. kościoła w Jedliczu, Miejscu Piastowym, czy Czortkowie (mieście partnerskim naszej gminy).
Nowe prądy oddziaływujące na lokalną architekturę wpłynęły na autora projektu korczyńskiego kościoła - jego późniejszy projekt, kościół parafialny we Frysztaku, wykonany został już w zupełnie odmiennym stylu.
Dwudziestolecie międzywojenne było okresem dalszego poszukiwania przez Polaków własnej tożsamości w architekturze. Na warsztatach zwrócono uwagę na projekty willi, które projektowane były przy uwzględnieniu trendu architektonicznego zapoczątkowanego przez krakowski Komitet Odbudowy Miast i Wsi. Organizacja ta założona w 1915 roku (jeszcze pod zaborem austriackim) za cel obrała sobie przedstawienie spójnej koncepcji krajowej architektury, w oparciu o m.in. styl renesansowy. Komitet wydał publikację, którą porównać można do dzisiejszych katalogów projektowych, zawierającą sugerowane rozwiązania architektoniczne dla domów rolniczych, kupieckich, a także obiektów publicznych, takich jak dworce, urzędy.
W latach trzydziestych, po Wystawie Światowej w Paryżu, na której prezentowane były osiągnięcia w odbudowie Europy po Pierwszej Wojnie Światowej coraz szerzej stosowany był nowy kierunek w projektowaniu – modernizm, oparty na konstrukcjach stalowych, często przeszklonych, o kształtach nawiązujących do brył geometrycznych. W budownictwie mieszkalnym dominować zaczynał funkcjonalizm, czyli, w ogromnym uproszczeniu, podporządkowanie formy budynku jego funkcji.
Prowadzący warsztaty zwracali uwagę na późniejsze wykorzystanie osiągnięć architektury międzywojnia w realizacjach powojennych, zarówno socrealistycznych, jak i współczesnych (np. kościół we Wrocance, zaprojektowany przed wojną, ukończony w roku 2000).
Dla najmłodszych przygotowane zostały przybory do projektowania – w korczyńskim Dworze rozpoczęły się zakrojone na szeroką skalę „prace architektoniczne”. Młodzi artyści tworzyli m.in. kolaże oparte o stare fotografie a także własne szkice i przeźrocza przedstawiające zamki i pałace.
Można było również popracować na placu budowy i na oryginalnych projektach sprzed stu lat wznieść własne budowle… przy użyciu drewnianych klocków.
Niestety, z powodu złych warunków atmosferycznych wydarzenie musiało odbyć się we wnętrzu Dworu Szeptyckich – nie udał się zaplanowany „edukacyjny plac budowy”, który miał stanąć przed budynkiem.
Projekt „Dwudziestolecie oczami modernistów” jest realizowany w ramach działań Narodowego Instytutu Architektury i Urbanistyki, którego lokalnym partnerem zostało Biuro Wystaw Artystycznych w Krośnie.
Warsztaty zorganizowane zostały w Korczynie, Iwoniczu, Dukli, Frysztaku i Jedliczu. Na 25 października zaplanowane jest ostatnie z cyklu wydarzeń – w Krośnie, w budynku BWA.
Korczyńskie spotkanie z architekturą zorganizowane zostało we współpracy z Gminnym Ośrodkiem Kultury oraz Gminą Korczyna.
