27 stycznia 1945 roku wyzwolony został niemiecki nazistowski obóz koncentracyjny i zagłady Auschwitz Birkenau. Na pamiątkę tego dnia, decyzją Organizacji Narodów Zjednoczonych wspominamy ofiary nieludzkiego terroru wprowadzonego przez hitlerowskie Niemcy. Zagłada Narodu Żydowskiego nie ominęła również mieszkańców Korczyny, miejscowości zamieszkanej do lat czterdziestych XX wieku przez ludność wyznania izraelickiego. Ku ich pamięci – ich życia, męczeństwa i zagłady w czasie okupacji hitlerowskiej społeczność Korczyny odsłoniła w roku 2016 obelisk, pod którym każdego roku odbywają się uroczyste obchody Międzynarodowego Dnia Pamięci o Ofiarach Holokaustu. W dniu 1 lutego pod pomnikiem złożone zostały wiązanki kwiatów i zapalone znicze. Złożyli je: Wójt Gminy Korczyna Jan Zych wraz z zastępcą Katarzyną Urbanek i Dyrektorem Gminnego Ośrodka Kultury w Korczynie Wojciechem Tomkiewiczem, przewodniczący Rady Gminy Korczyna Adam Paradysz, dr hab. Elżbieta Rączy, profesor Uniwersytetu Rzeszowskiego, dyrektor Szkoły Podstawowej im. Aleksandra Fredry w Korczynie Artur Stodolak w asyście druhów 20 drużyny harcerskiej „Pagoda”, delegacja jednostki OSP Korczyna na czele z naczelnikiem Ryszardem Menetem, delegacja Domu Dziennego Senior-Wigor w Korczynie na czele z kierownikiem Martą Haręzgą, delegacja Stowarzyszenia Miłośników Ziemi Krośnieńskiej – Koła Korczyna, sołtys wsi Korczyna Marian Pelczar.
Wójt Gminy Korczyna Jan Zych podziękował przybyłym za pamięć i troskę o wspólne dziedzictwo polsko-żydowskie. Podkreślił, że dzięki staraniom grupy mieszkańców teren żydowskiego cmentarza w Korczynie, przy ul. Wierzbowej jest cyklicznie porządkowany. Gmina Korczyna podjęła starania o przejęcie w drodze użyczenia cmentarza, co pozwoli na dalsze prowadzenie prac porządkowych i estetycznych na tym terenie. Uczestnicy uroczystości pod przewodnictwem Księdza Proboszcza korczyńskiej parafii Edwarda Sznaja zmówili modlitwę za dusze zmarłych i poległych podczas Drugiej Wojny Światowej. W wydarzeniu asystowali harcerze - druhny i druhowie 20 drużyny harcerskiej „Pagoda” działającej przy Szkole Podstawowej w Korczynie.
Paweł Gromadzki
Prelekcja dr Aleksandry Namysło
Druga część korczyńskich obchodów miała miejsce w Dworze Szeptyckich, gdzie w sali konferencyjnej gościliśmy dr Aleksandrę Namysło z Oddziału IPN w Katowicach.
Aleksandra Namysło - doktor nauk humanistycznych, pracowniczka OBBH IPN w Katowicach oraz Domu Pamięci Żydów Górnośląskich - oddziału Muzeum w Gliwicach, członkini zarządu Fundacji Brama Cukermana w Będzinie, stypendystka Institute for Holocaust Research Yad Vashem w Jerozolimie. Autorka publikacji na temat historii Żydów na Górnym Śląsku i w Zagłębiu Dąbrowskim, ze szczególnym uwzględnieniem okresu Zagłady, a także prac dotyczących relacji polsko-żydowskich w okresie II wojny światowej. Autorka m.in. książek: „Zanim nadeszła Zagłada... Położenie ludności żydowskiej Zagłębia Dąbrowskiego w okresie okupacji niemieckiej”; „Utracone nadzieje. Ludność żydowska w województwie śląskim/katowickim w latach 1945-1970”; redaktor naukowy publikacji: „Zagłada Żydów na polskich ziemiach wcielonych do Rzeszy w latach 1939-1945”. W Korczynie zaprezentowała wykład dotyczący relacji polsko-żydowskich na ziemiach polskich w okresie niemieckiej okupacji w latach 1939 – 1945. Prelegentka opowiedziała o swojej pracy naukowej, o badaniach relacji społecznych pomiędzy Polakami a Żydami wraz z badaczami Instytutu, w którym pracuje, m.in. z profesor Elżbietą Rączy autorką książki „Pomoc Polaków dla ludności żydowskiej na Rzeszowszczyźnie 1939-1945”. Najnowszy projekt badawczy, którym uczestniczy dr Aleksandra Namysło dotyczy represji. Zajmuje się stworzeniem wykazu osób, które poniosły jakąkolwiek stratę - nie tylko śmierć, ale były także represjonowani poprzez inne środki stosowane przez okupanta za pomoc okazaną Żydom podczas II wojny światowej. Zwróciła ona uwagę, że ten temat pojawił się w dyskusjach publicznych dopiero po 2000 roku. Po II wojnie światowej historycy zarówno polscy jaki i żydowscy traktowali kwestię wzajemnych relacji marginalnie, temat ten został oddany do lamusa historii. W 1945 roku powstała Główna Komisja Badania Zbrodni Niemieckich, przez lata ta nazwa zmieniała się, jednak wspólnym mianownikiem było skupienie się na doświadczeniach okupacyjnych narodu polskiego, kwestiami żydowskimi nie interesowano się. Jeżeli już sprawy społeczności żydowskiej dochodziły do głosu to w ujęciu budowania oskarżeń zbrodniarzy niemieckich za popełnione zbrodnie wobec narodu polskiego i narodu żydowskiego. Społeczność żydowska powołała do działania Centralną Żydowską Komisję Historyczną, która swoją siedzibę miała w Warszawie. Zbierała ona w poszczególnych częściach kraju dokumentację dotyczącą wyłącznie zbrodni popełnionych na narodzie żydowskim. Takie były początki badań, które przebiegały dwutorowo i od siebie niezależnie. Dlatego też przez wiele lat temat ten był traktowany jako marginalny. Aleksandra Namysło zwróciła uwagę na relacje składane przez Żydów w latach 1945 – 1947, które znajdują się aktualnie w Archiwum Żydowskiego Instytutu Historycznego w Warszawie. W tych bardzo świeżych, powojennych świadectwach, Żydzi opowiadają o swoich doświadczeniach, skupiają się na własnych odczuciach i marginalnie wspominają o incydentalnie udzielanej pomocy. Nie skupiają się i nie opisują wątku pomocowego, ich relacje dotyczą wyłącznie zbrodni na nich popełnionych. Zupełnie inaczej wyglądają relacje składane już w Izraelu i gromadzone w Instytucie Pamięci Męczenników i Bohaterów Holocaustu Yad Vashem. Tutaj wątek ocalenia, przetrwania jest bardzo rozwinięty i opisany. W tych relacjach znajdziemy zarówno pozytywne jak i negatywne opisy działania ze strony Polaków w stosunku do Żydów. Prelegentka zwróciła uwagę, że wątek polsko-żydowski możemy znaleźć w pierwszych powojennych filmach, na przykład w „Zakazanych piosenkach”, w których pojawiają się elementy ukrywania, niesienia pomocy Żydom. Prawdziwy powrót do badań nad relacjami polsko-żydowskimi następuje wiele lat później, mianowicie w początku lat sześćdziesiątych. Pierwsze publikacje z tego okresu odznaczają się dużym obiektywizmem, ukazują zarówno dobrego i złego Polaka, ale również dobrego i złego Żyda. Tu też pojawiają się kwestie kolaboracji ludności żydowskiej z okupantem. W 1963 roku ukazuje się książka Władysława Bartoszewskiego i Zofii Lewinówny „Ten jest z ojczyzny mojej” stanowiąca bazę wyjściową dla szczegółowego poznania wzajemnych relacji obu narodów. W rozpatrywaniu relacji polsko-żydowskich powinnyśmy zwrócić uwagę na takie czynniki jak: realia i warunki życia w okupowanym kraju, relacje polsko-żydowskie przed wybuchem II wojny światowej, indywidualne motywacje oraz czynniki polityczne czy geopolityczne. Bardzo łatwo jest nam oceniać sytuację, czy złą postawę z perspektywy współczesnej. Nie da się jednak tego dokonać bez dokładnego poznania wszystkich czynników wpływających na podejmowane decyzje - zarówno przez Polaków jak i przez Żydów.
Na zakończenie spotkania podziękowania dla prelegentki złożyli wójt Jan Zych oraz dyrektor Gminnego Ośrodka Kultury w Korczynie Wojciech Tomkiewicz. Aleksandra Namysło zwiedziła cmentarz żydowski oraz Muzeum Ziemi Korczyńskiej. Zapraszamy do obejrzenia galerii zdjęć.
Aleksandra Prugar
